دانشگاه مراغهرویکردهای نوین در آزمایشگاههای علمی ایران۲۵۸۸-۶۴۰۱2120180321Scientific ID numberشناسنامه نشریه101441FAJournal Article20200113دانشگاه مراغهرویکردهای نوین در آزمایشگاههای علمی ایران۲۵۸۸-۶۴۰۱2120180321شیوه نوین ساماندهی آزمایشگاهها و کارگاههای تحقیقاتی کشور51276715FAمحمدصادق علیائیعضو هیات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری،
معاون دفتر حمایت و پشتیبانی پژوهش و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
و مدیر شبکه آزمایشگاه های علمی ایران (شاعا)Journal Article20180912با توجه به گسترش وسیع و روز افزون دانش، روشهای سنتی مدیریت دانش، امروزه پاسخگوی نیازهای محققان و همچنین مدیران و متخصصان کشور نبوده و مدیریت دانش خود به خود به عنوان یک علم روز که نیازمند بسترهای مناسب علمی است، مورد بحث قرار میگیرد. یکی از بسترهایی که در مدیریت دانش نقشی اساسی و حیاتی دارد، ساماندهی آزمایشگاهها و کارگاههای تحقیقاتی است که بسترسازی این موضوع، به شبکهای فراگیر و مقتدر نیاز دارد؛ شبکهای که بتواند امکانات موجود کشور را در راستای تحقیقات و نیازهای پژوهشی کشور سوق دهد.<br />بنابراین، شبکه آزمایشگاههای علمی ایران که در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری راهاندازی شده است، شیوهای نوین در ساماندهی تجهیزات و مواد آزمایشگاهی، آزمایشگاهها و کارگاههای تحقیقاتی است که موجب خواهد شد کسانی که در زمینه تحقیقات فعالیت میکنند، بتوانند با هم همکاری نمایند و اطلاعات و منابع خود را از طریق سلسله پیوندها و اتصالات شبکههای الکترونیکی به اشتراک بگذارند. بدین ترتیب از طریق این شبکه همه محققان خواهند توانست به تمامی امکانات موجود تجهیزاتی و مواد آزمایشگاهی که در مراکز مختلف تحقیقاتی از جمله دانشگاهها و مراکز پژوهشی دولتی و غیر دولتی و پارکهای علم و فناوری وجود دارد، دسترسی پیدا کنند. روش تحقیق در این پژوهش، پیمایشی و توصیفی و کیفی بوده، حاصل نتایج این تحقیق نشان داده است شبکهسازی علاوه بر کاهش هزینهها و استفاده بهینه از امکانات، منجر به دسترسی آسان محققان به امکانات آزمایشگاهی میگردد.دانشگاه مراغهرویکردهای نوین در آزمایشگاههای علمی ایران۲۵۸۸-۶۴۰۱2120180321مروری بر کاربردهای طیفسنجی رامان در مطالعات ساختاری پروتئین132882160FAمحمدباقر شاهسونیآزمایشگاه شیمی پروتئین، بخش زیستشناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.0000-0002-4651-7975رضا یوسفیدانشیار بیوشیمی بخش زیستشناسی دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.Journal Article20181127طیفسنجی رامان روشی مهم جهت شناسایی مولکولها است که کاربرد زیادی در تعیین ویژگیهای شیمیایی و ساختاری مواد مختلف دارد. بسیاری از مواد دارای طیف رامان ویژهای میباشند به طوری که این پدیده دستگاه رامان را به ابزار کارآمدی برای مطالعه ویژگیهای ساختاری و شیمیایی مولکولها تبدیل نموده است. از آنجایی که میتوان از طیفسنجی رامان اطلاعات دقیقی در مورد ویژگیهای شیمیایی و ساختاری ترکیبات زیستی بهدست آورد استفاده از این روش در حوزه علوم حیاتی و به ویژه در مطالعات زیستشناسی و پزشکی به سرعت در حال گسترش است. در مطالعه مواد به کمک دستگاه رامان نیازی به آمادهسازیهای خاص، زمانبر و پر هزینه نیست. در طیف رامان پروتئین، باندهای مشخص از حالات ارتعاشی ستون فقرات پپتیدی و زنجیرههای جانبی آمینو اسیدی ناشی میشود. از اینرو بر اساس موقعیت و شدت طیف رامان پروتئین، میتوان به اطلاعات ارزشمندی در خصوص ساختارهای دوم، سوم و چهارم آن دست یافت. همچنین طیف رامان پروتئین حاوی اطلاعاتی در خصوص نحوه جهتگیری و محیط اطراف زنجیرههای جانبی آمینواسیدی است. تشکیل صحیح پیوند دی سولفیدی در ساختار پروتئین نیز به کمک دستگاه رامان قابل مطالعه میباشد. به طور کلی طیف رامان پروتئینها حاوی باندهای متعدد گسسته است که نمایانگر حالات ارتعاشی مولکول میباشد و به عنوان اثر انگشت انتخابی برای تعیین دقیق ساختار سه بعدی پروتئینها، پویایی درون مولکولی و برهمکنشهای بین مولکولی استفاده میشود.دانشگاه مراغهرویکردهای نوین در آزمایشگاههای علمی ایران۲۵۸۸-۶۴۰۱2120180321آشنایی با تفنگهای الکترونی در میکروسکوپهای الکترونی روبشی293882159FAمریم خسرویکارشناس آزمایشگاه میکروسکوپی، آزمایشگاه مرکزی، پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران.Journal Article20180812امروزه میکروسکوپهای الکترونی روبشی به عنوان یکی از ابزارهای بسیار قدرتمند در بسیاری از کاربردها و حوزههای تحقیقاتی مورد استفاده قرار گرفته است. قدرت و کارایی یک میکروسکوپ الکترونی به طرز چشمگیری به قطر پرتو الکترونی، شدت و توزیع الکترونها در آن و یکنواختی الکترونها وابسته است. تفنگ الکترونی نیز به عنوان اولین قسمتی از دستگاه، که در آن مشخصات پرتو الکترونی رقم میخورد، بسیار حائز اهمیت میباشد و از لحاظ مکانیزم به دو دسته تفنگهای انتشار حرارتی و تفنگهای گسیل میدانی تقسیم میشود.<br />تفنگهای انتشار حرارتی عموماً در میکروسکوپهای الکترونی روبشی معمولی SEM استفاده میشوند. علیرغم ارزان، در دسترس و قابل اعتماد بودن این نوع از تفنگهای الکترونی، به علت قدرت تفکیک پایین، عملکرد آنها را در بزرگنمایی بالا محدود میگردد.<br />تفنگهای گسیل میدانی که در میکروسکوپهای الکترونی روبشی گسیل میدانی استفاده میشوند FESEM، امکان تصویربرداری با قدرت تفکیک بالا از انواع مختلف مواد وجود دارد. این تفنگ الکترونی بر پایه تکنولوژی ایجاد تصویر با وضوح بالا و با هدف شناسایی جامعتر انواع نمونهها به خصوص نمونههایی که امکان بررسی آنها در میکروسکوپهای الکترونی معمولی وجود ندارد، نظیر نمونههای مغناطیسی و نمونههای بیولوژیکی که از حساسیت بالایی برخوردار بوده وامکان پوششدهی نمونهها نباشد، طراحی شده است.<br />در این مقاله به بررسی انواع تفنگهای الکترونی، مزایا و معایب هر کدام پرداخته شده است.دانشگاه مراغهرویکردهای نوین در آزمایشگاههای علمی ایران۲۵۸۸-۶۴۰۱2120180321معرفی دستگاه کروماتوگرافی گازی طیفسنج جرمی394582161FAالیاس سلطانیدانشکده شیمی، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران.میر مهدی ابوالقاسمیعضو هیأت علمی گرپه شیمی، دانشکده شیمی، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران.Journal Article20181215کروماتوگرافی به عنوان یک روش مقدماتی و پیش تیمار روشی توانمند برای جداسازی ترکیبات آلی و معدنی است. کروماتوگرافی گازی به عنوان یکی از زیر مجموعههای روشهای گروماتوگرافی برای جداسازی ترکیبات فرار به کار میرود و دستگاه کروماتگرافی گازی-طیفسنج جرمی یکی از پیشرفتهترین و پرکاربردترین دستگاهها در زمینه جداسازی و شناسایی ترکیبات به شمار میرود. برای افزایش کارایی جداسازی ترکیبات شیمیایی، اجزای مختلفی مانند محل تزریق نمونه، آون، ستون کروماتوگرافی و دتکتور در دستگاهها تعبیه گردیده است. از جمله این دتکتورها میتوان دتکتور MASS و FID را نام برد که هر کدام نقش ویژهای را ایفا میکنند. اساس این روش در هنگام حرکت ترکیبات مختلف موجود در نمونه تزریق شده به دستگاه و تمایل آنها به دو فاز موجود میباشد. روش کروماتوگرافی- طیفسنجی جرمی علاوه بر جداسازی توان شناسایی ترکیبات را نیز دارد لذا برای تعیین ماهیت و ساختار شیمیایی اجزاء جداسازی شده آشکارساز طیفسنج جرمی مورد استفاده قرار میگیرد. در اینجا اجزای یک مخلوط پس از جداسازی با ستون کروماتوگرافی، وارد محیط یونیزاسیون طیفسنج جرمی شده و یونیزه میشود و بعد با استفاده از تحلیلگر جرمی بر اساس نسبت جرم به بار جداسازی میشوند. دانشگاه مراغهرویکردهای نوین در آزمایشگاههای علمی ایران۲۵۸۸-۶۴۰۱2120180321خطرات ناشی از دستگاههای رایج در آزمایشگاههای شیمی و نکات ایمنی مربوطه475675263FAمهدیه صفرپوراستادیار شیمی کاربردی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.Journal Article20180717آزمایشگاه همانطور که میتواند مکانی جذاب برای علاقهمندان به تحقیق و پژوهش باشد، همواره محلی خطرناک و حتی گاهی همراه با آسیبهای جبرانناپذیر جسمانی برای افراد حاضر در آنجا نیز محسوب میشود. تعدد و تنوع دستگاههای موجود در آزمایشگاههای شیمی خطرات بالقوهی موجود در این آزمایشگاهها را افزایش داده و لزوم آگاهی همهی افراد ذیربط و رعایت مقررات ایمنی مربوطه را برای پیشگیری یا به حداقل رساندن خطرات ناشی از دستگاههای آزمایشگاهی آشکار میسازد. مقالهی حاضر با هدف معرفی اجمالی مهمترین دستگاههای موجود در آزمایشگاههای شیمی، خطرات مربوط به هر دستگاه و نکات ایمنی کار با این دستگاهها ارائه گردیده است. در این راستا، دستگاههای رایج موجود در آزمایشگاههای شیمی در ده گروه طبقهبندی شدهاند که عبارتند از: دستگاههای سرمازا، دستگاههای گرمازا، سانتریفیوژ، دستگاههای فراصوت، اتوکلاو، انکوباتور، پمپ، کمپرسور، دستگاههای تحت فشار و دستگاههای تحت خلأ. اولین و مهمترین اصل ایمنی که باید در تمام آزمایشگاهها رعایت شود مطالعه کامل و دقیق دستورالعمل هر دستگاه قبل از شروع به کار با آن است.دانشگاه مراغهرویکردهای نوین در آزمایشگاههای علمی ایران۲۵۸۸-۶۴۰۱2120180321آشنایی با مبانی و اصول سمشناسی و نقش آن در بهداشت، ایمنی و محیطزیست576676946FAعلی پرتوینیادانشکده مهندسی فناوریهای نوین، دانشگاه شهید بهشتیJournal Article20170912سمشناسی علمی است که به بررسی ماهیت و فراوانی مواد شیمیایی و ترکیبات سمی و همینطور مطالعه فاکتورهای خطر در خصوص اثرات نامساعد و مضر آنها میپردازد. سمشناسی را بر حسب اینکه در چه رشتهای از علوم به کار گرفته شود طبقهبندی میکنند. در این مقاله، سمشناسی محیطی، سمشناسی صنعتی و سمشناسی شغلی به عنوان طبقهی مهمی از علوم سمشناسی معرفی شدهاند. اغلب مواد شیمیایی عوارض جدی و خطرناکی برای محیط زیست و سلامت افراد به دنبال دارند و همچنین لازم به ذکر است که تمام مواد شیمیایی در یک مقدار و دوز خاص، سمی هستند و در صورتی که زمان تماس با آنها و در معرض قرار گرفتن آنها به اندازه کافی طولانی باشد میتوانند بسیار خطرناک باشند. بنابراین، هدف اصلی این مطالعه، معرفی اصول اولیه و مبانی سمشناسی نظیر انواع مختلف مسمومیتها، منحنی دوز-پاسخ، دوز کشنده، حریم اطمینان، دوز خطرناک و محدوده سمیت مواد شیمیایی برای انسان میباشد. این مقاله همچنین به اهمیت منحنی دوز-پاسخ و استفاده از آن برای محاسبات و مقایسههای مفید در خصوص اثرات مواد شیمیایی میپردازد. در ادامه اثرات تداخلی سمیت مواد شیمیایی مختلف که میتوانند اثر افزایشی، همنیروبخشی، پتانسیلی و تقابلی داشته باشند، بررسی شده است. در بخش نهایی این مطالعه، برخی از اثرات سمیت قابل توجه حلالهای آلی و سموم هوابرد نیز ارائه شده است.دانشگاه مراغهرویکردهای نوین در آزمایشگاههای علمی ایران۲۵۸۸-۶۴۰۱2120180321معرفی لوزی خطر مواد شیمیایی موجود در آزمایشگاه677477014FAداود نادریکارشناس ارشد پژوهشکده زیست فناوری و کارشناس آزمایشگاه مرکزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران.علی مقصودیرئیس آزمایشگاه مرکزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران.Journal Article20180903کاربرد مواد شیمیایی در زندگی روزمره عموم مردم از اهمیت ویژهای برخوردار است به طوری که کاربرد نامناسب این مواد و عدم آشنایی با اطلاعات ایمنی از آن، موجب ایجاد مشکلات مختلفی از قبیل ناهنجاریهای ژنتیکی برای کاربران و مشکلات زیست محیطی میگردد. هدف از این تحقیق معرفی یکی از علامتهای مهم و پرکاربرد ایمنی به نام لوزی خطر میباشد. بر روی برچسب معرفی بسیاری از مواد شیمیایی، این علامت نصب است و اطلاع از اینکه این علامت چیست و بیان کننده چه مطالبی است، از اهمیت ویژهای برخوردار است. لوزی خطر ترکیبی از چهار رنگ و تعدادی عدد است. هر یک از رنگها بیانگر مفهومی خاص در زمینه ایمنی است و نوع خطری که یک ماده شیمیایی در ارتباط با قابلیت اشتعالپذیری، واکنشپذیری، تأثیر بر روی سلامت انسان و یکسری موارد خاص را نشان میدهد. هر یک از اعداد نیز میزان خطر مواد شیمیایی را بیان میکند که به صورت کمی، حداکثر و حداقل خطر یک ماده شیمیایی را آشکار میسازد. در این مطالعه نشان داده شد که از طریق بکارگیری و رعایت بخشی از علائم ایمنی، میتوان به راحتی از بروز خطر در آزمایشگاهها جلوگیری شود. از اینرو با ارائه چند نمونه از مواد شیمیایی پرکاربرد، سعی شد تا این موضوع روشنتر شود و کارشناسان و پژوهشگران فعال در آزمایشگاه از امنیت بالاتری برخوردار شوند.دانشگاه مراغهرویکردهای نوین در آزمایشگاههای علمی ایران۲۵۸۸-۶۴۰۱2120180321اصول ایمنی زیستی در آزمایشگاههای ژنتیک مولکولی758377090FAسعید نیکبیناستادیار ژنتیک و اصلاح دام، گروه علوم دامی دانشگاه محقق اردبیلی، ایران.مهدی داوریدانشیار بیماری شناسی گیاهی، گروه گیاهپزشکی دانشگاه محقق اردبیلی، ایران.https://orcid.org/00Journal Article20180805 با توجه به پیشرفتهای روزافزون در زمینه ژنتیک مولکولی و کاربردهای بیشمار آن در مباحث ژنتیکی و نیز ورود آن به سایر علوم زیستی، آزمایشگاههای ژنتیک مولکولی در دانشگاهها و بسیاری از انستیتوهای تحقیقاتی، پزشکی و غیره راهاندازی و فعال شده است. علیرغم دستاوردهای بسیار با ارزش ناشی از پژوهشهای انجام شده در این زمینه، کار در آزمایشگاه های ژنتیک میتواند بسیار حساس و پرخطر باشد. با توجه به خطرات ویژه آزمایشات ژنتیکی در بحث بعضی از مواد و تجهیزات، لزوم ارتقای ایمنی کار در این نوع آزمایشات ضروری به نظر میرسد. ایمنی زیستی (Biosafety) عبارت است از اتخاذ اصول و روشهایی که سبب حفاظت کارکنان، دانشجویان و محیط از آلوده شدن به عوامل خطرناک زیستی میشود. با اجرای مقررات و رعایت اصول ایمنی زیستی در هنگام کار با نمونههای آلوده به مواد زیستی بیماریزا مانند میکروبهای بیماریزا، زهرابههای زیستی و هر نوع محصول و فرآورده انسانی، دامی و گیاهی واجد مواد خطرناک، صدمات و آسیبهای وارده به انسان و محیط اطراف به شدت کاهش مییابد. اولین گام در این مسیر، آشنایی محققین، دانشجویان و کارشناسان با استانداردهای کار در محیط آزمایشگاه و همچنین آزمایشهایی است که انجام آنها حتماً با رعایت اصول ایمنی زیستی و تحت نظارت متخصصین خبره صورت گیرد. این مقاله با هدف معرفی مواد و تجهیزات خطرناک در شرایط کار آزمایشگاه ژنتیک مولکولی، میزان خطرات آنها و ارائه راهکارهای ایمن در هنگام کار با آنها و نیز روشهای خنثیسازی و دفع مناسب آنها ارائه شده است.دانشگاه مراغهرویکردهای نوین در آزمایشگاههای علمی ایران۲۵۸۸-۶۴۰۱2120180321جایگاه آزمایشگاه انرژی در بهبود مصرف انرژی در کشور858982158FAمهدی دیمی دشت بیاضعضو هیئت علمی گروه مکانیک دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران.ادریس طیباندانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی مکانیک، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران.Journal Article20170727کشور ایران در منطقهای قرار گرفته است که از لحاظ معادن و مخازن انرژی در رتبه خوبی قرار دارد. اما مصارف نادرست از این منابع موجب شده است که به یکی از پرمصرفترین کشورهای جهان تبدیل شود. بر این اساس محققین به دنبال راهکارهای بهینهسازی مصرف انرژی میباشند. آزمایشگاه انرژی بهترین موقعیت برای محققین است تا بتوانند با کمترین هزینه روشهای مختلف جهت افزایش بازده انرژی در بخشهای مختلف را مورد آزمایش و ارزیابی قرار دهند. در آزمایشگاه انرژی با توجه به تجهیزات مختلف محققین میتوانند به بررسی دقیق تجهیزات بپردازند و نقاط ضعف آنها را پیدا کنند و راهحل برطرف نمودن آنها را ارائه کنند. بنابراین وجود اینگونه آزمایشگاه در محیطهای دانشگاهی با توجه به نیروی جوان موجب افزایش بهرهوری و بهبود مصرف انرژی در کشور میشود. تجهیزاتی که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفتهاند، مربوط به اندازهگیری پارامترهایی همچون دما، فشار، سرعت و ... میباشد که مربوط به جریان سیال و درجه حرارت سطوح در تماس با آن میباشد و میتوان از این تجهیزات جهت بررسی شرایط سیستمهای توربین گاز، توربین بخار، سیستمهای تولید همزمان برق، حرارت و برودت و انواع موتورهای احتراق داخلی و مانند آنها را استفاده نمود.دانشگاه مراغهرویکردهای نوین در آزمایشگاههای علمی ایران۲۵۸۸-۶۴۰۱2120180321معرفی آزمایشگاه مرکزی دانشگاه صنعتی اصفهان939948383FAمحمدتقی جعفریدانشیار شیمی تجزیه و رئیس آزمایشگاه مرکزی دانشگاه صنعتی اصفهان.Journal Article20170715دانشگاه مراغهرویکردهای نوین در آزمایشگاههای علمی ایران۲۵۸۸-۶۴۰۱2120180321معرفی آزمایشگاه مرکزی دانشگاه حکیم سبزواری10110348099FAریحانه صباغزادهمدیر آزمایشگاه مرکزی دانشگاه حکیم سبزواریJournal Article20170708